Archajiczna mova hałyckoji dijaspory

25. travnie 2012

Na protėzí ostatních rokiv zris mij interes do mov i dijalektiv. Mene duže zacíkavyło, jak ukrajińska mova sė rozvyvała v dijaspori v porivnianiu z Ukrajinov. Ukrajińska, jakov hovorėt v dijaspori je movov, jakov rozmovlały v Hałyčyní do 2. ŚV. Bilszisť ukrajińskych emigrantiv, jaki sė buły vidpravyły na Zachid pisla zakińczenė 2. ŚV buły rodom z Hałyczyny i jińszych zemel Zachidnioji Ukrajiny. Hałyczyna dovhyj czės buła pid polskym panuvanėm, tomu mova, jakov tam rozmovlały buła napovnena polonizmamy [Hał.eu: Naspravdí kilkisť polonizmiv ne je vže takov i vełykov, jak jeji často predstavlajut. Bilszisť tavrovanych polonizmiv naspravdí sut zahalnosłovėńskymy słovamy]. Sia mova sė ne sylno zminyła v dijaspori, tomu Ukrajińcí dosí rozmovlajut nev. (Chocza vona j zaznała vpłyvu z boku anglijskoji). Bilsze toho, mova dijaspory zberehła archajiczni słova zo sfery technologij (do prykładu, v dyjaspori dosí każut zahasyty śvitło, szo pochody z czėsiv, koły voheń chosnuvały dla ośvitlenė; abo ż inkoły słovo pero chosnujut dla oznaczenė pyśmovoji ruczky).

Natomisť v Ukrajiní, ukrajińska mova buła zmoskalszczena i prodovżuvała zminiuvaty sė na protėzí czėsu. Takym czynom stanom na 1991 ukrajińska mova, jakov rozmovlały v Ukrajiní, vkluczajuczy Zachidniu Ukrajinu, sė duże riżnyła vid movy dijaspory, osobłyvo lexyczno.

Prez to ja musivem vyvczyty bahato novych słiv. Bilsze dvoch rokiv tomu ja poczavem składaty spysok vidminnostej miż dvoma movamy, bo, ja dumaju, z czėsom mova v dijaspori sė też zaczne zminiuvaty i nabłyżuvaty do nynísznioji ukrajińskoji pid vpłyvom novoczėsnych emigrantiv, medij i internetu.

Naviť teper ja czėsto pomiczaju, że dejaki słova, jaki ja chosnuju, sut zastariłymy. I mení sė podobajut vizyty mojeji rodyny i druzív z Ameryky, bo teper ja lipsze rozumiju, jaki słova chosnujut v Ukrajiní, i możu poczuty vid nych davní słova, jaki ja’m zabuv ajbo níkoły j ne znav.

Najczėstíjsze riżnycia vynykaje prez archajiczni słova, polonizmy, nahołosy, riżni zvuky (osobłyvo, szo sė stosuje zvukiv /f/ i /g/) i riżni gramatyczni rody.

Koły ja buv dytynov v mojij kimnatí vysiv otsej alfabet (dyv. znymku). Jeho zrobyły miscevi ukrajiński mamy deś v 1980-ch. Na zymovych vakacyjach mam sė zapytała, czy ja vse szcze choczu jeho zberehty, i ja zovydivem ho vpersze pisla bahatioch, bahatioch rokiv. Mení sė podobało, naskilky “dijasporskym” vin buv. Do prykładu, tam buła litera Ґ (G) i dekilka malunkiv buły pidpysani słovamy, jaki bilsze ne chosnuvały v Ukrajiní (gudzyk, cytryna, szatro, etc.).

Alfabet vyhotovlenyj dijasporskymy mamamy v 1980-ch

Vresztí-resz, ja podaju spysok, nad jakym ja praciuvavem dekilka ostatních rokiv.

Dijasporėńska / Stara Hałycka Mova

Nynísznia Literaturna Ukrajińska

JIDŻENĖ / JIDA

zupa

sałata

fasola

czokolada

marmulada

barabola / bulba

truskavky

cytryna

klusky

pomarancza

kanapka

ryż

ovoczi

jaryna

musztarda

cynamon

andruty

pomadky

morożyne

kabanos

burak

placky

poszczedivka

parivka

cukorky

legumina

strucla

kołacz

buraczky

ćvikły

guma

JIŻA

sup

sałat

kvasola

szokoład

marmeład

kartopla

połunycia

łymon

makarony

apelsyn

buterbrod

rys

frukty

ovoczi

hirczycia

korycia

vafli

szokoładky

morozyvo

mała kovbasa

buriak

deruny

pasztet

sosyska

cukerky

sołodke

kałacz

kałacz

buriak z cybułeju i smetanoju

buriak z chrinom

żujka

VBRANĖ

futro

marynarka

sukonka

szlafrok

stanyk

majcí

meszty

napłecznyk

polares

obcasy

kovnír

szkarpetky

torbynka

kupalnyj strij

beretka

bluzka

ODIAH

chutro

pidżak

suknia

chałat [niczna soroczka]

lifczyk

trusy

vzuttia

riukzak

hamaneć

kabłuky

komir

nosky

sumka

kupalnyk

beret

błuzka

G

gudzyk

oryginalno

jogurt

gazeta

gitara

H

hudzyk

oryhinalno

johurt

hazeta

hitara

NAHOŁOSY

pòduszka

dobrỳj deń

nadvorì

ròblu

lùbyty

bùła

kàżu

povèrnu sė

NAHOŁOSY

podùszka

dòbryj deń

nadvòri

roblù

lubỳty

bułà

każù

povernùsia

LUDY

kuzyn

kuzynka

teta

tovaryszka

tovarysz

rodyczi

łetun

muryn

Żyd

sestrinka

bratova

LUDY

dvojuridnyj brat

dvojuridna sestra

titka

podruha

druh

baťky

lotczyk

nehr

Jevrej

płeminnycia (dońka sestry)

drużyna brata

DÍJESŁOVA

nakrajaty

ciomaty

strinuty

zapałyty

zahasyty

baczut

hamaty

zyjete

pokrutyty

opałyty sė

volity

piznaty sė

czuty sė

vbraty sė

skoknuty

vstupyty

pokuszaty

smaruvaty

zbudyty sė

złożyty

cyruvaty

vspity

chtíła

DIJESŁOVA

porizaty

ciłuvatysia

zustrity

vkluczyty

vykluczyty

baczať

jisty

żyvete

povernuty

zasmahaty

nadavaty perevahu

poznajomytysia

poczuvatysia

odiahatysia

strybaty

zajty

poprobuvaty

mastyty

prokydatysia

składaty

zaszyvaty

vstyhnuty

chotíła

RIŻNI

lampa

telefon

flaszka / fleszka

łedivka

podełko

lichtarka

patelnia

szuflada

łaznyczka

klozet

szatro

łeszczata

bronzaletka

vinda

avto

malunok

szklanka

znymka

znaczok

pero

videłeć

nożycí

roża

szminka

papirosy

szkło

televizyja

rover

naczynė

żarivka

bileta

dyvan

kredens

apartament

poczta

obrus

zabavka

styrka / szmata

mitła

rura

rura

tory

łyżvy

fajka

kałabania

zazulka

aparat

lit

perepys

problema

plan

zała

kolor

kraska

klub

fryzura

devėtdesėt

prohulka

spacer

skłep

sufit

klasa

łetovyszcze

stupiń

bronzovyj

granatovyj

restoracyja

Evropa

vakacyji

kater

schodyny

urodyny

popołudne

festyny

łyłyk

łyce

humorbiurko

szpytal

nalipka

povołe

nyní

proba

proszu

bałagan

hruba

emerytura

prosto

płeczi

ramena

vtėżi

nakasłyk

tansze

żelisko

odynokyj

masť

domovyna

horėczo

muskuły

vażno

mėhkyj

zastryk

vidbỳvanka

kopanyj mėcz

koszykivka

gratuluju

fortepian

hranycia

znamenyto

straszno

riczej

piznych

musiv

zozadu

na dołyní

skupky

pivnycia

skomplikovano

ceho / seho

zdorovle

połudeń

rozvedeni

zymno

ruchanka

filatovyj

pomicz

taxivka

taśma

rynka

spiżarka

słojik

slicznyj

vsio

posliducza

tamtoj

tamvo

kanapa

davno tomu

chochla / kochla

firtka

na stało

pidspid

RIZNI

łampa

tełefon

plaszka

chołodylnyk

korobka

lichratyk

skovoridka

szuchlada

tuałet

tuałet

pałatka / namet

lyżi

brasłet

lift

maszyna

kartyna

stakan

foto

marka

ruczka

vydełka

nożnyci

trojanda

pomada

syharety

skło

tełevizor

vełosyped

posud

łampoczka

kvytok

kyłym

komod

kvartyra

poszta

skatertyna

ihraszka

hanczirka

vinyk

truba

picz

rejsy / koliji

kovzany

lulka

kaluża

soneczko

fotoaparat

roky(iv)

recept

probłema

płan

zał

kolir

kolir

kłub

stryżka

devianosto

prohulanka

prohulanka

mahazyn

stela

kłas

aeroport

hradus

korycznevyj

temno-synij

restoran

Jevropa

kanikuły

zastuda

zibrannia

deń narodżennia

pisla obidu

sviato

łetiucza mysza / każan

obłyczczia

nastrij

ofisnyj stił

nakłejka

povilno

siohodni

repetycija

buď-łaska

bezład

povna

pensija

priamo

spyna

płeczi

vahitna

tumba, komod

deszevsze

praska

jedynyj

maź

truna

hariaczo

mjazy

vażłyvo

miakyj

ukoł

vołejboł

futboł

basketboł

vitaju

fortepïano

kordon

czudovo

straszenno

reczej

piznich

musyv

zzadu

vnyzu

łapky

pidvał

składno

cioho

zdorovja

pivdeń

rozłuczeni

chołodno

himnastyka, zariadka

fïołetovyj

dopomoha

taksi

kaseta

kastrula

komora

sklana banka

harnyj

vse

nastupna

otoj

tam

dyvan

davno

czerpak

chvirtka

postijno

pidnyz

Avtor: Shadows of a Forgotten World

Поділись своїми ідеями в новій публікації.
Ми чекаємо саме на твій довгочит!
Hałyčyna.eu
Hałyčyna.eu@halyczyna

Popularyzator Hałyckoho

273Прочитань
2Автори
8Читачі
На Друкарні з 15 квітня

Більше від автора

Вам також сподобається

Коментарі (0)

Підтримайте автора першим.
Напишіть коментар!

Вам також сподобається